عنوان دومین مطلب آزمایشی من

مقدمه 
  مهندسی در نیرو های مسلح تا قبل از انقلاب بعنوان امری فرعی در جنگ محسوب می شد . لکن مهندسی دردوران دفاع مقدس تغییر بنیادی یافت و این تغییر یک فرآیند تکاملی داشت . در مراحل ابتدایی ، شامل اقدامات اولیه سنگر سازی احداث خاکریز دفاعی بود و علیرغم فقدان تجربه جنگی ، محدودیت ماشین آلات و تجهیزات و سازمان مناسب ، درسیر روند تکاملی خود ، اقدامات بسیار عظیمی را بعهده گرفت و بالنده شد ، چنانکه در عملیات بزرگ فتح المبین ، مهندسی مانند لشگر های رزمی پیاده و زرهی ، نقش مهم و تعیین کننده ای یافت و حتی در برخی مواقع ، عملیات مهندسی کمبود لشکر های عملیاتی را جبران می کرد . و در برخی مواقع نیز ، مهندسی ، با بکارگیری یک سری اقدامات مهندسی بعنوان عملیات فریب علیه دشمن بکار گرفته شده که هیچگاه چنین سابقه ای و جود نداشته است

-مراحل اجرای اقدامات مهندسی در عملیات های نظامی علیه دشمن :
مهندسی رزمی ، توسط یگانهای مستقل و مهندسی یگانهای رزمی و نیز جهاد سازندگی جهت موفقیت هر عملیات نظامی علیه دشمن اقدامات و پشتیبانی های لازم را در هر عملیات با شکوه رزمندگان اسلام، در سه مرحله زمانی ارائه می نمودند:

1- بستر سازی مهندسی در پیش از عملیات یا مهندسی آماده سازی – در این مرحله ، مهندسی با آماده سازی و پشتیبانی مهندسی ، بستر اجرای عملیات نظامی را با اقدامات احداث و ترمیم جاده های مورد نیاز ، ساخت سکو های توپخانه و ادوات اردوگاهها و مقر های عقبه و یگانهای رزمی ، درمانگاه صحرایی و همچنین آمادگی جهت پشتیبانی مهندسی در حین عملیات شامل آمادگی نصب پل بر روی رودخانه و یا عبور از کانال و موانع مصنوعی ایجاد شده توسط دشمن را مهیا می سازد.

 

2- اقدامات مهندسی در حین عملیات یا مهندسی رزمی- به محض شروع عملیات و پیشروی رزمندگان علیه اشغالگران بعثی ، مهندسی رزمی یگانها وارد عمل شده و در زیر آتش شدید توپخانه و ادوات دشمن نسبت به احداث معابر جدید ، ایجاد خاکریز و احداث مواضع و سنگر های جدید دفاعی در خطوط مقدم جدید اقدام می نماید .

 

3- اقدامات مهندسی پس از عملیات یا مهندسی پشتیبانی رزم – پس از اتمام عملیات پیشروی رزمندگان اسلام ، رزمندگان مهندسی نسبت به تثبیت و تحکیم خطوط و مواضع دفاعی جدید و راههای دسترسی و احداث سنگر ها و استحکامات مورد نیاز رزمندگان و ایجاد موانع جدید در مقابل دشمن اقدام می نمایند

- انواع اقدامات مهندسی در دوران دفاع مقدس :
بطور کلی مجموعه اقدامات مهندسی در دوره دفاع مقدس را به سه دسته میتوان تقسیم بندی نمود و بعبارت دیگر

 

مهندسی در خدمت جنگ و یا جنگ مهندسی در جنگ تحمیلی به سه دسته تقسیم میشود:

 

1-  جنگ مهندسی رزمندگان در برابر سلاحهای دشمن – دشمن تا دندان مسلح به سلاحهای شرق و غرب انواع آتشهای توپخانه و بمباران را بر روی نیرو های رزمنده دیوانه وار سراریز می نمود . لذا مهمترین ماموریت مهندسی ایجاد سنگر و موانع امن با هدف کاهش تاثیر سلاحهای آتش باری بوده است .

 

2- جنگ مهندسی با مهندسی دشمن – مهندسی دشمن با انواع ماشین آلات مهندسی کشور های غربی به سرعت و با حجم زیاد نسبت به موانع سد کننده در برابر رزمندگان اسلام اقدام می نمود ، مهندسی با قوه ابتکار و با اتکاء به مدد الهی نسبت به خلق ابداعات و اقداماتی گسترده در عبور از کانالهای دشمن نائل آمد .

 

3- جنگ مهندسی با موانع طبیعی – کوه ، رودخانه ، زمین سست ، باتلاق ، دریاچه ، نیزار و. ... از جمله موانع طبیعی بودند که رزمندگان اسلام جهت رسیدن به اهداف عالیه خود نیاز به عبور از آن داشتند و مهندسی بایستی در جنگ با طبیعت سخت و در شرایط حاد جنگ و با امکانات محدود خود ، معابر عبور رزمندگان را فراهم می ساختندوجزء اتکاء به ایمان الهی و پشتکار مهندسی رزمی علاوه بر رکورد شکنی ایجاد راهسازی در شرایط صعب العبور ، سبب ایجاد خلق صحنه های بی بدیل احداث پلهای بزرگ نظامی دنیا گردیدند . که بعنوان مثال میتوان به احداث 18 کیلومتر جاده ظرف 24 ساعت در عملیات والفجر 2 درمنطقه حاج عمران در ارتفاعات 3000 متری در زیر آتش توپخانه و تیر مستقیم دشمن اشاره نمود

قایق مرداب رو

یکی از مشکلاتی که رزمندگان هنگام قایقرانی در آب های خوزستان با آن مواجه می شدند، گیر کردن نی و گیاهان آبزی مرداب ها در لابه لای پره های موتور قایق ‍ ها بود. اینجا بود که رزمندگان خلاق دست به کار شدند و قایق هایی طراحی کردند که با ملخ چوبی و از طریق جابه جایی هوا کار می کرد. این روش باعث شد قایق هایی در اختیار داشته باشند که هم روی نی و هم روی آب با سرعت پیش می رفتند. برای چنین طراحی ای به موتوری نیاز بود که لزوما از آب برای خنک شدن استفاده نکند. از این رو رزمندگان ابتکار جالب توجهی به خرج دادند و از موتور فولکس قورباغه ای در این قایق ها استفاده کردند که برای خنک شدن به آب احتیاج نداشت و با هوا خنک می شد. پس از آن قایق های بزرگ تری با نصب موتور هواپیما نیز ساخته شد.

سازه منحرف کننده موشک

یکی از ویژگی های موشک های رادارگریزی که دولت عراق هنگام جنگ از فرانسه خریده بود این که این موشک ها پس از شلیک در ارتفاع 4 متری از سطح آب پرواز و امواجی رو به جلو ارسال می کردند. این امواج پس از بازتاب، موقعیت شیئی ناشناس را که به احتمال زیاد کشتی دشمن بود نشان می داد و رادار موشک، هدف شناسایی شده را منهدم می کرد. مهندسان جهاد سازندگی برای مقابله و منحرف کردن این موشک ها دست به ابتکار جالبی زدند. آنها صفحات فلزی عمود بر همی را طراحی کردند. این صفحه ها امواج فرستاده شده از طرف موشک را به سمت خود موشک بازتاب می داد، موشک در شناسایی هدف به اشتباه می افتاد و به جای کشتی، این صفحات فلزی را مورد اصابت قرار می‎داد. گسترش این طرح و انتشار نتایج استفاده از صفحات فلزی برای منحرف کردن موشک های فرانسوی موجب شد کشورهای دیگر حاضر به خرید این موشک ها از فرانسه نشوند.

پل خضر

پس از اجرای عملیات والفجر ۸، نیروهای مستقر در منطقه فاو، نیازمند پشتیبانی و تدارکات بودند. جایی که وجود رودخانه اروند با عرض حدود ۹۰۰ متر، کار تدارکات رسانی با قایق را بسیار کند و دشوار کرده بود. هنگام فتح فاو تمام ادوات، نیروها و ماشین آلات از ساحل اروندکنار به ساحل فاو با قایق منتقل می شد. به طوری که بزرگ ترین وسیله ای که با قایق ها امکان جابه جایی داشت یک وانت بار بود. در این میان احتمال حمله عراقی ها و واژگونی قایق ها نیز وجود داشت.

در اینجا بود که برای عبور سریع از اروندرود، مهندسان پشتیبانی جهاد از تجربه کاری خود در مناطق محروم استفاده کردند. آنها در برخی مناطق دیده بودند یک شناور متصل به دو طناب به نام جرس یا کلک از عرض رودخانه عبور می کند. به این صورت که یک نفر روی جرس می ایستاد و با کشیدن طناب، جرس را همراه نفرات و ابزارهایی که روی آن بود از یک سوی رودخانه به سوی دیگر می برد. به این ترتیب مهندسان مکانیک و ماشین آلات با توجه به شرایط منطقه جنگی برای حل مشکل عبور از اروند، پل خضر را طراحی کردند.

این پل از یک صفحه بزرگ شناور به نام دوبه تشکیل شده بود. در دو سوی پل، دو سیم بکسل قوی به موازات یکدیگر در عرض رودخانه کشیده می شد و در ساحل به شمع های از قبل نصب شده محکم شده بود. سیم بکسل سومی هم وجود داشت که دور چرخ یک تراکتور پیچیده شده بود و در حقیقت نیروی پیش برنده پل خضر بود که روی دوبه قرار داشت. با استفاده از این پل توانستند ماشین آلات و تدارکات سنگین را به رزمندگانی که در فاو بودند برسانند. پس از پل خضر بود که برای تسهیل رفت و آمد به فاو، پل عظیم بعثت روی اروندرود احداث شد. پل های خضر 3 و 4 که بعدها ساخته شدند از نمونه های پیشین خود بزرگ تر بودند، ظرفیت جابه جایی بیشتری هم داشتند و قطعات به کار رفته در آنها نیز قوی تر و مجهزتر بود. تجربه ساخت پل های خضر اولیه در ساخت خضرهای جدید به کار گرفته شد. یکی از مشکلات این پل ها، ساییدگی زیاد سیم بکسل ها بود که با طراحی غلتک های بزرگ تر حل شد. همچنین با تغییر زاویه نصب تراکتور روی دوبه، قطر رینگ تراکتور، سایز سیم بکسل ها، محل قرار گرفتن گوشواره ها و نوع شمع کوبی، کیفیت کارکرد پل افزایش یافت.

ارزان بودن قطعات، قابلیت نصب سریع اجزای پل خضر و پیچیده نبودن کار با آن، از مزیت های این پل ها در پشتیبانی از جبهه فاو بود. به طوری که هواپیماهای عراقی هیچ گاه نتوانستند این پل متحرک را مورد حمله قرار دهند. در کل چهار پل خضر در عملیات والفجر 8 روی رودخانه خروشان اروند ساخته شد که با استفاده از آن کامیون های پر از بار همراه ماشین آلات سنگین مانند لودر و بولدوزر به شهر فاو حمل می شد.

لندکروز شنی دار

مسلما در جبهه جنگ، کمتر از جاده صاف می توان سراغ گرفت و بسیاری از مناطق سطحی ناصاف و شنی دارند. عبور از این مناطق بسیار دشوار است و خودروهای معمولی به سادگی در شن ها و گودال ها متوقف می شوند. در اینجا بود که مهندسان جهاد، طراحی و ساخت ابزارهایی به نام شنی را آغاز کردند که به وانت لندکروز متصل می شد و از طریق آن عبور از مناطق رملی و شنی امکان پذیر می شد. مهندسان نام این وسیله را لندکروز شنی دار گذاشتند و تا پایان جنگ فناوری آنها را ارتقا بخشیدند. بعد از ساخت این ماشین بود که رزمندگان توانایی حرکت در رمل و پستی و بلندی را پیدا کردند و قابلیت تحرک که از اصلی ترین برتری های تاکتیکی در جبهه های نبرد محسوب می شود را به دست آوردند. بعدها مهندسان نفربر دوزیست را نیز با قابلیت کار در آب و خشکی طراحی کردند.

بالن ابابیل

گاهی در جنگ انجام ابتکارات نو و غافلگیرکننده می تواند ورق را برگرداند و از وسیله ای ساده، ابزار پیشگیری کننده ای بسازد که به اندازه ده ها ابزار زرهی می تواند جلوی تجاوز دشمن را بگیرد. یکی از این ابزارهای جالب توجه ـ که از جمله ابتکارات مهندسان جهاد سازندگی در صنایع هوایی ایران محسوب می شود ـ بالن ابابیل است. آنها برای فریب هواپیماهای دشمن دست به ابتکاری جالب زدند. آنها بالنی ساختند که هم ابزاری برای فریب هواپیماهای دشمن بود و هم می توانست به نابودی هواپیماهایی منجر شود که می خواستند از معبرهای تنگ میان کوه ها ـ که نقاط کور رادارها بود ـ گذر کنند و به پالایشگاه اصفهان نزدیک شوند. این بالن بزرگ با مواد خاصی که در ساخت آن به کار رفته بود در رادار هواپیماهای دشمن دیده می شد. در این حالت، هواپیماها در مواردی به علت ناشناس بودن جرم مورد مشاهده در رادار، از حمله صرف نظر می کردند. به علاوه پرواز این بالن ها هنگام حمله هوایی موجب می شد خلبان دشمن ناگهان با موجود عجیبی که در آسمان ثابت ایستاده است، مواجه و تمرکزش مختل شود. انتخاب جنس بالن، نحوه دوخت، عایق بندی، اتصال فلز به پلاستیک از نکات پیچیده مهندسی در دوران ساخت این بالن ها بود.

سازه ای با 5 هزار لوله

پس از فتح فاو باید پلی ساخته می شد که 24 ساعته کار انتقال تجهیزات و تدارکات و مهمات را از طریق آن انجام دهند. پلی که در مقابل تلاطم خروشان اروندرود مقاومت کند، قابلیت ترمیم و بازسازی سریع پس از حملات هوایی را داشته باشد و از همه مهم تر، به سرعت قابل احداث باشد.

در اینجا بود که بهروز پورشریفی از جهاد سازندگی ایده ساخت پل بعثت را مطرح کرد. پلی به طول 900 متر با عرض 12 متر که از لوله های توخالی متصل به هم ساخته می شد. این لوله ها در جهت جریان رودخانه قرار داده می شدند. به این ترتیب مهندسان 5000 لوله 12 متری، به قطر 142 سانتی متر و ضخامت 16 میلی متر از جنس فولاد را از عمق 12 متری تا سطح آب به هم متصل کردند و پلی به وجود آوردند که هم در برابر جریان آب اروند رود مقاوم بود و هم توانایی تحمل وزن ماشین های سنگین رزمی و تدارکاتی را داشت. آنها لوله ها را با اتصالات متحرک به هم متصل کردند و سپس لوله ها را از اسکله ای که برای همین منظور ساخته بودند به داخل آب هدایت کردند. مشکل مهم در این میان شناور کردن لوله ها بود. برای این کار دو طرف لوله ها را با پارچه های برزنتی بستند تا لوله ها غرق نشوند. پس از انجام اتصال لوله ها، پارچه های برزنتی را کنار می زدند تا آب با فشار از لوله ها عبور کند و لوله ها زیر آب بروند و غرق شوند. بعد از نصب، لوله ها را زیرسازی و آسفالت می کردند. ساخت این پل شش ماه زمان برد و در طول این مدت بارها مورد بمباران دشمن قرار گرفت. با این حال قابلیت تعمیر سریع پل موجب شده بود پس از هر بمباران، آسیب هایش به سرعت توسط گروه های مهندسی بازسازی شود.

 

 

 

 

استاد راهنما:جناب سید رضا میرزایی

لازم به ذکر است مطالب درج شده در این وبلاگ تماما برگرفته از سایت های
دیگر و اینجانب در نگارش آن ها هیچگونه دخل و تصرفی نداشته ام.
باشد که بتوانم نقشی هر چند کوچک در اشاعه فرهنگ دفاع مقدس ایفا نمایم،انشاالله